هنر گل آرایی ژاپنی یا ایکه بانا

ایکه بانا (生け花 Ikebana) به معنای آراستن گلها یکی از هنرهای ژاپنیست که به اختصار آن را کادو (華道 kadō) یا طریقت گلها می خواند.

برخلاف شکل صرفا تزئینی گل آرایی متداول در ممالک غربی، هنر ایکه بانا (Ikebana) یا هنر گل آرایی ژاپنی در جستجوی آفرینش یک هماهنگی در رنگ، توازن و ترکیب خطوط است. درحالیکه غربیها مایلند روی تعداد و رنگ کل ها تایید کنند و توجه خود را عمدتا به زیبایی شکوفه ها معطوف می دارند. ژاپنی ها بر جنبه های خطی این آرایش تکیه کرده و این هنر را تا آنجا پیش برده اند که شامل گلدان، ساقه ها، برگ ها و شاخه ها و همچنین خود گلها می شود. ساختار کامل یک گل آرایی ژاپنی بر اساس سه خط اصلی استوار است که عبارتند از: آسمان؛ زمین و بشر.

منشا ایکه بانا به اهدای گل در مراسم مذهبی در معابد بودایی بر می گردد که از سده ششم آغاز شده است. در این گل آرایی های بی پیرایه گلها و شاخه را به گونه ای مرتب می کردند که به عنوان نشانه ای از ایمان رو به سوی آسمان داشته باشند. 

گل آرایی به سبکی که بیشتر آگاه کننده باشد، به نام ریکّا(Rikka) به معنی گلهای نچشیده در سده پانزدهم سر بر آورد. سبک ریکا که پیگیر بازتاب عظمت طبیعت است، تصریح می کند که گلها را باید برای تجسم و به تصویر در آوردن کوه شومیسن (Shumisen) آرایش کرد. این سبک فراگیر اصول نمادی بیشتری است. مثلا شاخه های درخت کاج نماد صخره ها و سنگها است و گل داوودی سفید نماد رودخانه یا جویبار. سبک ریکا در سده هفدهم به اوج خود رسید اما امروزه آن را چون روشی کهنه و خارج از گردونه می نگرند. این سبک که زمانی آرایشی مناسب برای مواقع تشریفاتی و جشن ها به شمار می رفت وجهه خود را در بین مردم از دست داد و کمتر از آن استفاده می شود.

پرمعناترین تغییرات در طول قرن پانزدهم یعنی در همان وقتی که در دوره موروماچی (Muromachi) «۱۳۹۲-۱۵۷۳» حاکم نظامی به  نام یوشیماسا آشیکاگا در ژاپن حکومت می کرد«۱۴۳۶-۱۴۹۰»  در تاریخ ایکه بانا به وقوع پیوست. ساختمانهای عظیم و خانه های کوچک که یوشیماسا آشیکاگا ساخته بود بیانگر عشق وی به سادگی بودند. این خانه های کوچک یک توکونوما (tokonoma) داشت که مردم می توانستند اشیای هنری و گل آرایی خود را در آنجا قرار دهند. در این دوره بود که قوانین و مقررات اشیای هنری و گل آرایی ایکه بانا، سهل و ساده شد به طوریکه مردم هر طبقه ای می توانستند از این هنر برخوردار شوند .قدیمی ترین کتاب درباره ایکه بانا سِدِنشو (Sedensho) است که در سال های ۱۴۴۳ تا ۱۵۳۶ را نوشته شده است.

هنگامی که مراسم چای پدید آمد، سبک دیگری برای اتاق مراسم چای به نام چابانا (chabana) معرفی شد. این سبک در تقابل با مومویاما بودو بر سادگی و زندگی روستایی تاکید داشت. سادگیِ چانابا به نوبه خود کمک کرد تا سبک ناگیره پدید آید.

در اواخر سده شانزدهم یعنی وقتی که گل آرایی هایی به سبک ساده تر و مختصرتر به نام ناگه ایره (nageire) پدیدار شد، پیشرفت بزرگ دیگری رخ داد. مطابق این سبک، گلها را باید در حد ممکن به گونه ای طبیعی در گلدان آرایش کرد و نوع مواد و مصالح به کار رفته در آن هرچه باشد مهم نیست.

در دهه ۱۸۹۰ مدتی کوتاه پس از اعاده میجی که از آمدن یک دوره تجددگرایی و غربی مآبی در ژاپن خبر می داد، نوع نوینی از ایکه بانا رواج یافت که به آن موری بانا (Moribana) می گفتند. این سبک هم در جواب ورود گلهای غربی به ژاپن بود و هم دربرابر غربی شدن زندگی ژاپنی. سبک موریبانا که آزادی نوینی را در آرایش گلها به ارمغان آورد، خاستار ایجاد نمایش یک چشم انداز یا صحنه یک باغ در مقیاس کوچکتر است. این سبکی است که در هرجا می توان آن را نمایش داد چون هم در موقعیت های رسمی و هم در موقعیت ه ای غیر رسمی پذیرفتنی است.